Λίγα λόγια σχετικά με τον Ίωνα Δραγούμη (του Τάσου Σοφούλη)

 

του Τάσου Σοφούλη

Τα τελευταία χρόνια έχει ανοίξει μια, ανούσια, κόντρα σχετικά με το αν ο Δραγούμης ήταν εθνικιστής ή όχι για το αν ήταν ο πρόδομος του Φασισμού εν Ελλάδι ή ο θεμελιωτής μιας ελληνιζουσας Σοσιαλιστικής κόσμοαντίληψης.

Η σωστή απάντηση είναι πως μιλάμε για μια εποχή όπου τόσο ο Νασιοναλισμός (όπως τον αναφέρει στα ημερολόγια του) όσο και ο Σοσιαλισμός ήταν ιδέες νεωτερίζουσες και αναδυόμενες στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι.

Ο ίδιος ο Δραγούμης ήταν μια προσωπικότητα πληθωρική και ενίοτε εκκεντρική με ένα life style αρκετά τολμηρό για τα δεδομένα της εποχής, βαθύς γνώστης του Nietzsche  είχε επηρεαστεί πολύ από την θεωρία του Moris Barres, μάλιστα το βιβλίο του Σαμοθράκη ήταν εμπνευσμένο από το βιβλίο του Γάλλου εθνικιστή "Η Γη και οι Νεκροί".

Όταν όμως μιλάμε για Δραγούμη δεν πρέπει να φανατιζόμαστε και πολλώ δε μάλλον να τον αγιοποιούμε, αντιθέτως πρέπει να μελετάμε και να κρίνουμε, διότι: άλλος ο Δραγούμης του 1897 που πολέμησε ως φανατικός αστός εθνικιστής στον ελληνοτουρκικό πόλεμο, άλλος ο διπλωμάτης Δραγούμης του 1905 που ως πρόξενος σε Φιλιππούπολη, Κωνσταντινούπολη και Σαμοθράκη αντιλήφθηκε τον ελληνισμό πιο οικουμενικά, άλλος ο πολιτικός Δραγούμης του 1916 που στράφηκε εναντίον του Βενιζέλου παίρνοντας το μέρος των "αυτοχθόνων" ελλαδιτών και άλλος ο Δραγούμης του 1919 στην εξορία που όντας απογοητευμένος προσπαθεί να βρει την ιδανική του πολιτεία στα κείμενα του Τολστόι και του Κροπότκιν.

Μάλιστα στα Ημερολόγια της Κορσικής ο Ίων Δραγούμης περιγράφει τα γεγονότα στην Γερμανία με την λήξη του  Α' Παγκοσμίου Πολέμου  και παίρνει το μέρος των Σπαρτακιστών και όχι των Freikorps.

Συνεπώς οι εξαπλουστευμένες αναλύσεις εθνικιστής Δραγούμης ή ανθέλληνας Δραγούμης ανήκουν στο πεδίο της καφενειακής αντιπαράθεσης και σαφέστατα κάτι τέτοιο δεν αφορά την ιστορία.

Ο Ίων Δραγούμης παρόλα αυτά υπήρξε μια εμβληματική προσωπικότητα συβαρίτη που έπαιξε κομβικό ρόλο στην υπόθεση του Μακεδονικού Αγώνα, σύμφωνα με τον ίδιο ή εθνικιστική του φάση. Μολονότι αστός δεν δίστασε να πάρει θέσεις κοινωνικές για τον λαό, υποστήριζε πως η γη πρέπει να μοιραστεί σε ακτημονες αγρότες.

Η προσέγγιση του στις σοσιαλιστικές ιδέες ίσως να οφείλεται στην Νιτσεϊκή του αντίληψη περί μηδέν και επανεκκίνησης, ίσως στον μπολσεβικισμό να είδε μια νέα κοινωνία η οποία θα φέρει το δίκαιο. Παρόλα αυτά αυτό που πρέπει να αναγνωρίσουμε είναι πως εκτελέστηκε στην πιο κρίσιμη στιγμή της βιολογικής του ύπαρξης με αποτέλεσμα να μην ξέρουμε πως θα εξελισσόταν στο 100%.

Αυτό όμως που γνωρίζουμε με βεβαιότητα είναι πως ήταν ένας άνθρωπος της Δράσης, αιρετικός με θεσμούς του ελλαδικού κράτους όπως ο κοινοβουλετισμός και ένας διανοούμενος τόσο του εθνικισμού όσο και του Σοσιαλισμού εν Ελλάδι άσχετα αν ο ίδιος είχε έρθει σε ρήξη με τους σοσιαλιστές της εποχής όπως ο Νίκος Γιαννιός και ο Γιώργος Σκληρός.

Επειδή λοιπόν η αταξινόμητη και ίσως αμφιλεγόμενη θέση του Δραγούμη δεν αφήνει περιθώρια για αφορισμούς ως σκεπτόμενοι Έλληνες εθνικοκοινωνιστές τον διαβάζουμε με ψυχραιμία και σαφέστατα όχι με τα γυαλιά της ακροδεξιάς η οποία έφτιαξε έναν εντελώς διαφορετικό Ίων Δραγούμη από αυτόν που πράγματι υπήρξε.

Εν κατακλείδι επιλέγουμε τον ιστορικό Ίωνα Δραγούμη δηλαδή το πρόσωπο που πράγματι υπήρξε και έδρασε και όχι τον Δραγούμη των διαφόρων πατριδέμπορων οι οποίοι, αν επιτρέπεται ένας ιστορισμός, ίσως και να ήταν στα Τάγματα του Γύπαρη αν ζούσαν τότε ...